In deze driedelige podcastserie blikt ’Maria’, Kroons doopnaam die ze op Schiphol gebruikt als schuilnaam, terug op haar avonturen als luchthavenbeveiliger en vooruit op het Schiphol van 2023. Want worden de problemen eigenlijk wel opgelost?

Waarom ging ’Maria’ undercover bij de beveiliging op Schiphol?

„Na corona diende zich de volgende crisis aan op onze nationale luchthaven: personeeltekorten, waaronder bij de beveiliging. Hierdoor ontstonden sinds het voorjaar lange wachtrijen voor de security check, soms tot buiten de vertrekhallen aan toe. Het liep in mei zelfs zo uit de hand dat boze passagiers op de vuist gingen met de Koninklijke Marechaussee en beveiligers onder begeleiding werden weggeleid.

Vanwege de grote maatschappelijke impact van de lange wachtrijen en de tekorten aan beveiligingspersoneel, heeft de krant in het voorjaar besloten om undercover te gaan. Om zo een realistisch beeld te krijgen van de arbeidsomstandigheden van beveiligers en te ervaren waarom het verloop op Schiphol zo groot is.”

Lees ook: Beveiliging Schiphol piept en kraakt. De werksfeer is hard en het tempo moordend. ’Alles wat je niet kent afkeuren. Je wil geen nieuwe 9/11 op je geweten hebben’

Welke arbeidsomstandigheden ben je het meest van geschrokken?

„Het salaris, de verouderde kantines met vieze en kapotte apparatuur, de 116 tijden waarop beveiligers per dag beginnen met een verstoord dag- en nachtritme tot gevolg (en geen balans tussen privé- en werktijd) en de angstcultuur. Tijdens mijn aanstelling kreeg ik 12,89 euro bruto per uur (exclusief toeslagen). Voor dit bedrag was ik verantwoordelijk voor de veiligheid van passagiers en crew.

Je kunt dus wel spreken van veiligheid op een koopje, terwijl Schiphol (maar ook het beveiligingsbedrijf I-Sec, waarvoor ik werkte) zich niet leek te bekommeren om de veiligheid van beveiligers. Zo krijgen zij bijvoorbeeld geen weerbaarheidstraining, een EHBO-cursus of tips om gezondheidsklachten door wisselende nachtdiensten te beperken. En is er al een gebrek aan beveiligers, aan vrouwelijke beveiligers is helemaal een tekort. Hierdoor moeten zij harder werken dan hun mannelijke beveiligers.”

Angstcultuur

„De angstcultuur is vooral te merken op de vloer en tijdens de trainingen. Beveiligers durven niet altijd voor zichzelf op te komen, bijvoorbeeld wanneer zij worden afgesnauwd (of in het ergste geval, uitgescholden) door bijvoorbeeld teamleiders. Een deel hiervan heeft nooit geleerd hoe zij leiding moet geven, waardoor zij niet op een gelijkwaardig niveau in gesprek gaan met collega’s over bijvoorbeeld het functioneren.

Dit komt de sfeer niet ten goede. Enerzijds is dit voor sommige beveiligers een reden om uit te vliegen, anderzijds zijn ze door de angstcultuur bang om hun baan te verliezen en halen zij liever hun schouders op dan dat zij iets aankaarten. Ook vertrouwen collega’s elkaar niet altijd. Te vaak ziekmelden of te vaak te laat komen: collega’s zijn in hun ogen er soms om de gekste redenen uitgegooid. Ook vertrouwen collega’s elkaar niet altijd. Ik hoorde wel eens op de vloer: ’Je bent hier niet om vrienden te maken, pas op tegen wie je iets zegt.’”

Hoe is er gereageerd op je publicatie?

„De reportage verscheen van Friesland tot Limburg, waardoor ik vanuit het hele land werd overladen met positieve berichten van lezers, (oud-)beveiligers tot andere geïnteresseerden. Lezers vonden het interessant om een inkijkje te krijgen in een van de meest besproken beroepsgroepen van het afgelopen jaar, beveiligers wilden hun ervaring met mij delen.

Veel beveiligers die ik na publicatie sprak, zijn blij dat er meer aandacht is voor de slechte arbeidsomstandigheden waarin zij werken. Ze hopen dat reportages als die van mij het verschil gaan maken. PvdA Haarlemmermeer wil bovendien een onderzoek naar de arbeidsomstandigheden van beveiligers op Schiphol.”

Heb je vertrouwen in een structurele oplossing voor het probleem?

„De vakbonden maken zich al jaren hard voor betere arbeidsomstandigheden van luchthavenbeveiligers. Dit heeft er onder andere voor gezorgd dat het salaris is gestegen. Zo verdienen beveiligers op Schiphol volgens FNV in januari 2023 veertig procent meer dan het jaar ervoor. Ook zijn de rustruimtes gerenoveerd, zijn de instaptijden van 116 teruggebracht naar maximaal 10 en krijgen beveiligers door arbeidsduurverkorting meer rusttijd.

Betere balans

Toch vraag ik mij af of er een betere balans gaat komen tussen het aantal keer dat beveiligers ’s nachts worden ingepland en overdag. En een verziekte bedrijfscultuur verander je niet op korte termijn. Daarnaast komen sommige beveiligers in dienst vanwege de gratis eenjarige opleiding. Na het behalen van het diploma gaan zij elders aan het werk.

Schiphol is een wervingscampagne begonnen en hoopt in maart 822 nieuwe beveiligers te hebben geworven. Dit lijkt mij een ambitieus plan. Wat ook meespeelt, is de krapte op de arbeidsmarkt. De banen liggen meer voor het oprapen, waardoor personeel makkelijker overstapt van werkgever. Zolang er een personeelstekort is, zal Schiphol vluchten moeten blijven schrappen om opnieuw lange rijen te voorkomen.”

Waarom moet iemand die je stuk al heeft gelezen ook nog deze podcast luisteren?

„Deze podcast neemt je niet alleen mee naar de krochten van Schiphol, maar vertelt je ook hoe ik undercover te werk ben gegaan en ervoor zorgde dat ik niet door de mand viel.”

Luister hieronder naar de driedelige podcastserie over de undercoverproductie van Jiska Kroon:

Lees ook: Beveiliging Schiphol piept en kraakt. De werksfeer is hard en het tempo moordend. ’Alles wat je niet kent afkeuren. Je wil geen nieuwe 9/11 op je geweten hebben’